برنامه معلم پژوهنده ؛ فرصت ها، تهدیدها : ( حسین نژاد1382)

از جمله کارهای جدی پژوهشکده تعلیم و تربیت مشارکت گرفتن فعالانه معاونت های آموزشی و نیروی انسانی در این طرح است.

وظایف استان ها:

معمول است که تحقیقات در استان ها به عده ای خاص و با نگرش کاملاً دانشگاهی سپرده شده است، شواهد نشان می دهد تفکر حاکم بر شوراها با پذیرش معلمانی که تازه می خواهند با تحقیق و پژوهش آشنا شوند، میانه خوب ندارد. 

زیرا این قبیل معلمان نه می توانند طرح تحقیق تهیه کنند و نه می توانند مساله یاب خوبی در سطح کلان باشند و نه با مقدمات پژوهش دانشگاهی آشنایی دارند. حال آنکه برنامه معلم پژوهنده می خواهد معلمان را به این باور برساند که آنان می توانند درباره مسائل کلاس خود تحقیق کنند و نتیجه آنرا هم به دیگران ارائه دهند و حتی آنرا در معرض داوری قرار می دهند. و البته این فرصت بسیار مغتنم است. دوستان شورای تحقیقات استان ها می توانند و البته بعضاً چنین می کنند با هزینه یکی در طرح استانی به ارتقای سطح برنامه کمک کنند، گاهی شنیده می شود در برخی مناطق معلمان با هزینه شخصی کارهای اقدام پژوهی خود را دنبال می کنند. اکنون چه فرقی از این بهتر که عده ای داوطلبانه به این راه آماده اند چرا دست آنان را نگیریم؟ (ص 43 )

زمینه های معلمان و کارکنان آموزشی آموزشگاهها می توانند در مورد مسایلی که در کلاس درس یا مدرسه با آن مواجه هستند به پژوهش بپردازند و گزارش خویش را در یکی از زمینه های زیر ارائه نمایند.

از مهمترین نکاتی که در بخشنامه های ارسالی قید می گردد می توان به موارد زیر اشاره نمود:

معلمان آگاه وعلاقه مند می تواننددرمورد مسایلی که درکلاس درس یا مدرسه با آن مواجه هستند به پژوهش بپردازند.ازجمله :

1 چگونگی تدریس یک مفهوم علمی باموضوع درسی

2 تولیدو به کارگیری وسایل کمک آموزشی برای حل مسایل ویژه درکلاس درس 

3 مسایل یادگیری دانش آموزان درمواردخاص 

4 مسایل رفتاری دانش آموزان درمواردخاص 

5 شیوه های اداره کلاس 

6 شیوه های نوین مدیریت آموزشگاه 

7شیوه های امتحان وارزیابی 

8سایرمواردمربوط به حوزه تعلیم و تربیت شرایط شرکت کنندگانکلیه معلمان و کارکنان آموزشی و اداری اعم از رسمی و غیررسمی شاغل

 

روش ونحوه بررسی گزارش های تنظیمی همکاران:

ارزشیابی در سه سطح منطقه ای سرگروه ها آموزشی شهرستان، منطقه و نواحی استانی مجری کارشناسی تحقیقات توسط سرگروههای آموزشی استان و مدرسین دوره اقدام پژوهی و کشوری پژوهشکده تعلیم و تربیت انجام می پذیرد. 

ابتدا کلیه آثار توسط گروههای آموزشی ناحیه، شهرستان و منطقه با ملاک ارزیابی خاص فرم ارزیابی اولیه بررسی و 10% آثار منتخب جهت بررسی مجدد به کارشناسی تحقیقات استان ارسال می گردد.

سپس کارشناسی تحقیقات آثار منتخبین منطقه ای را با ملاک های ارزیابی استانی فرم ارزشیابی گزارشات اقدام پژوهی بررسی و7% آثار منتخبین را جهت بررسی مجدد و تعیین منتخب کشوری به پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت ارسال می دارد.

دست آوردها و کاستی های برنامه معلم پژوهنده: ( متین 1382)

 

 بررسی پنج سال فعالیت معلم پژوهنده نشان می دهد که این برنامه گرچه هنوز به هدفهای خود دسترسی کامل نیافته است اما میتوان گفت در حد قابل توجهی میان معلمان پیشرفت داشته است و از نظر کمی و کیفی سیر صعودی طی نموده است. به طوری که آمار نشان می دهد، از آغاز این برنامه در سال 1376 تاکنون به ترتیب914،980،2752،3600 و 5500 نفر در طول هفت سال فعالیت این برنامه گزارش ها پژوهشی تهیه نموده و برای ارزشیابی به پژوهشکده دشوارهایی تحقیقات استانها ارسال داشته اند.

می توان اذعان داشت چنانچه متولیان آموزش و پرورش تلاش نمایند تا کاستی های موجود این برنامه کاهش یابد می توان از این طریق پاره ای از مسائل آموزشگاه ها و کلاس های درس را برطرف نمود و حس مشارکت و مسئولیت پذیری مخاطبان معلم پژوهنده را تقویت نمود.

در ترویج و تبلیغ برنامه معلم پژوهنده کاستی هایی به چشم می خورد.

هنوز در میان دست اندرکاران این برنامه در مورد مفهوم و فلسفه پژوهش در عمل اتفاق نظر وجود ندارد.

متولی اجرایی برنامه معلم پژوهنده مشخص نشده است. 

با توجه به مشکلات فراوان بر سرراه برنامه معلم پژوهنده از جمله مشکلات اجرایی، مالی، ساختاری و نیروی انسانی برای پیاده کردن است و گسترده این برنامه، ضروری است مهم مشارکت هر یک از بخش های آموزش و پرورش از سطح ستاد تا مدرسه مشخص گردد. آموزش، محتوای آموزشی، امکانات مالی، ارزشیابی، استمرار و مداومت در کار اقدام پژوهی و … ازجمله کاستی های ملموس این برنامه هستند.

 برنامه معلم پژوهنده

برنامه معلم پژوهنده درسال 1375 با برنامه ریزی ،سیاسست گذاری ،نظارت وکنترل پژوهشکده تعلیم وتربیت درسراسرکشوربه اجرادرآمده است .این برنامه اگرچه ازنظرکمی وکیفی سیرصعودی راطی نموده است ولی هنوزفکرواندیشه معلم پژوهنده دربدنه آموزش وپرورش آن طورکه شایسته ایت رسوخ نکرده است ،برای نفوذ این فکرواندیشه ونیل به وضعیت مطلوب ،پژوهشکده تعلیم وتربیت نیازمند همکاری وهمیاری کلیه مسئولین اجرایی آموزش وپرورش ومتخصصین امرمی باشد.لذا ازکلیه معلمان وکارکنان آموزش وپرورش دعوت به عمل می آید تا باتهیه وارسال گزارش پژوهش درعمل دراین برنامه مشارکت نمایند.ضمنا تجلیل ازمعلمان پژوهنده دریکی ازروزهای هفته پژوهش آذرماه  که به نام روزمعلم وپژوهش نام گذاری شده است انجام می گیرد.

 

گزیده ای از دستور العمل فراخوان برنامه معلم پژوهنده :

پژوهش سنگ زیربنای اغلب اموری است که انجام می شود. در عرصه تعلیم و تربیت نیز یافتن بهترین روش ارائه یک مفهوم علمی دانش آموزان، ایجاد محیط ویژه برای کلاس درس و مطالعه تاثیر آن روی یادگیری شاگردان و…

اهمیت و ضرورت پژوهندگی معلمان :  (متین 1382)

ازجمله مصادیق و مواردی هستند که فعالیت پژوهشی را برای معلم ایجاب می کند. یکی از شروط لازم برای تحقق هدف های نظام تعلیم و تربیت، دخالت دادن معلمان در شناخت مشکلات فرایند یاددهی یادگیری است و این ضرورت و نیاز در صورتی واقعیت می یابد که معلمان در شناخت مشکلات و ارائه طریق فعال شوند و در جهت رفع موانع بطور آگاهانه قدم بردارند. 

این تصور و خیال که معلم به دیگران آموزش دهد ولی خود فاقد بینش علمی و آفرینندگی باشد خیالی است بس واهی و غیر منطقی.

از معلمان انتظار می رود علمی بیندیشند و علمی عمل کنند. معلمان باید پژوهش را برای حل مشکلات کلاس درس خود مؤثر و کارساز بدانند.

یافته های پژوهش ها توسط معلمان به کارمی رود پس بهتر است که خود معلم نیز دست به پژوهش بزند.

معلمان مناسب ترین اشخاص در تشخیص مسائل ونیازهای آموزشی هستند،بی مناسبت نیست که خوداقدام پژوهی کنند .

مشارکت معلم در پژوهش باعث ایجاد اعتماد به نفس می شود و در او انگیزه دورنی ایجاد می کند.

مشارکت معلم در پژوهش باعث ایجاد اعتماد به نفس می شود و در او انگیزه دورنی ایجاد می کند.

با درگیر شدن معلمان در پژوهش مساله جدایی میان نظریه و عمل از میان می رود .

چرخش های معلمان در کلاس درس در مقایسه با سایر پژوهش ها کم هزینه و محصول تحقیقات قابل دسترسی است.

معلم اگر خود پژوهش کند نسبت به نتایج تحقیقات دیگران بی تفاوت نخواهد بود.

نتایج حاصل از پژوهش معلمان در کلاس درس کاملاً کاربردی است. (ص 23  22 )