به نام خدا
طرح درس علوم تجربی پنجم ابتدایی با موضوع ساختار مواد
پایه : پنجم ابتدایی تعداد دانش آموزان : 23 آموزشگاه : شهید رجایی
هدفهای کلی و جزئی درس:
1. دانش آموز مفهوم مولکول را بداند .
2. دانش آموز چگونگی آرایش مولکول ها در حالات مختلف را بداند .
3. دانش آموز وضع مولکول ها ، در سه حالت ماده را بداند .
4. دانش آموز مفهوم اتم را درک کند .
5. دانش آموز بداند چرا خواص مواد با هم فرق می کند .
6. دانش آموز مفهوم عنصر و ترکیب و مخلوط را درک کند .
هدفهای رفتاری:
1. دانش آموز مولکول را تعریف کند .
2. دانش آموز روی دفترش آرایش مولکول ها در حالات مختلف ماده را رسم کند .
3. دانش آموز مفهوم اتم را بیان کند .
4. دانش آموز عنصر ، ترکیب و مخلوط را در حضور دیگر دانش آموزان و بدون کمک، تعریف کند .
5. دانش آموز مثال هایی از عنصر ، ترکیب و مخلوط بیان کند .
روش تدریس :
گروهی، سخنرانی ، آزمایشی ، پرسش و پاسخ ، اکتشافی ، تلفیقی .
وسایل کمک آموزشی :
گچ ، تخته سیاه ، ماکت مولکول آب ، ماکت های عنصر و ترکیب و مخلوط ، بشر ، جوهر ، حبّه قند ، چکش ، دانش آموزان
فعالیت های آغازین :
سلام و احوال پرسی ، حضور و غیاب ، بررسی وضعیت فیزیکی کلاس ، بررسی وضعیت رفتاری دانش آموزان ، بررسی لوازم آزمایش
ارزشیابی تشخیصی :
چون این درس ، درس اول کتاب علوم پنجم دبستان است ، از سال قبل سوالاتی مطرح می کنیم که مربوط به درس ما باشد. (( خوب بچه ها در سال قبل چه خصوصیاتی از مواد را خواندید ؟ رنگ، بو، مزه، حجم، جرم، وزن و ... خوب حالا مثال هایی در باره این خصوصیات بزنید. ))
ایجاد انگیزه :
برای ایجاد انگیزه مقداری قند حبّه را روی میز می ریزیم و از سه نفر می خواهیم که جلوی میز بیایند و در مدت یک دقیقه با تشویق دانش آموزان هر کدام یک ستون از حبّه ها درست کنند و هر کس بیشتر درست کرد برنده است .
بعد از تشویق این دانش آموزان ، از دانش آموزان می خواهیم که توضیح دهند این ستون ها از چه واحدهایی تشکیل شده اند .
ارائه درس :
حالا بگویید که ساختمان ها از چه واحد هایی تشکیل شده اند : بله از آجر ساخته شده اند . حال از دانش آموزان می خواهیم که مثال هایی در این باره بزنند .
با اشاره به صفحه اول فصل در کتاب، یک حبه قند را با ضربه زدن خرد می کنیم و از دانش آموزان می پرسیم که آیا این تکه ها از این خرد تر می شود. با جواب دانش آموزان آنها را به سوی مفهوم مولکول هدایت می کنیم و این که مولکول با چشم دیده نمی شود و میتوان آنها را با میکروسکوپ های خیلی قوی که اشیا را هزاران برابر می کنند دید.
حرکت مولکول ها :
از دانش آموزان سوال می کنیم که آیا مولکول ها حرکت می کنند ؟ بعد به دانش آموزان می گوییم برای اثبات این که مولکول ها حرکت می کنند دو آزمایش انجام می دهیم . شیشه عطری را جلوی بینی همه بچه ها می بریم تا همه بوی عطر را حس کنند و با سوال آنها را به این نتیجه می رسانیم که مولکول های عطر حرکت کرده اند و به بینی آنها رسیده اند . در آزمایشی دیگر مقداری جوهر را در داخل بشر می ریزیم و از آنها می خواهیم علت پخش جوهر ها را بیان کنند .
فکر کنید صفحه 18 را با کمک دانش آموزان حل می کنیم و در انتها نتیجه می گیریم که نیروی ربایش مواد مختلف با هم متفاوت است .
وضع مولکول ها در مایعات، جامدات و گازها :
اول از دانش آموزان می خواهیم آن چه در مورد مایعات، جامدات و گازها خوانده اند بیان کنند . از دانش آموزان می خواهیم به تصاویر صفحه 18 نگاه کنند و به صورت گروهی بگویند که هر تصویر مربوط به کدام حالت مواد است .
حال بچه ها را به حیاط می بریم و از آنها می خواهیم به هر طرف که دلشان می خواهد و از آنها می خواهیم بگویند که در چه حالتی از ماده مولکول ها این چنین حرکت می کنند (بله در گازها مولکول ها به هر طرف که دلشان بخواهد میروند ) حال از بچه ها می خواهیم که هر چهار نفر دست هایشان را به هم بدهند و آرام در کنار هم حرکت کنند و از آنها می خواهیم که بگویند چه حالتی از ماده این گونه است ( بله در مولکول ها در حالت مایع به صورت زنجیره به هم متصلند و روی هم می لغزند و به همین دلیل حالتی روان دارند و در هر ظرفی که ریخته بشوند به شکل آن در می آیند.) حال از بچه ها می خواهیم که کنار هم جمع شوند و دست هایشان را به هم بدهند و از آنها می پرسیم که در چه حالتی از ماده مولکول ها این گونه در کنار هم قرار می گیرند ( بله در جامدات مولکول ها در کنار هم هستند و به هم چسبیده اند و نمی توانند حرکت آزادانه ای انجام دهند و فقط در جای خودشان ارتعاشات ضعیفی انجام می دهند و به همین دلیل است که جامدات حالت خاصی از خودشان دارند.)
چرا مواد مختلف خواص متفاوتی دارند ؟
خوب بچه ها تا حالا فهمیدیم که چون مولکول های مواد با هم متفاوتند خواص آنها نیز با متفاوت است و حالا می خواهیم بدانیم که مولکول ها از چه ساخته شده اند ؟
حالا می پرسیم که در فارسی چند حرف داریم ؟32 تا . حالا تمرین صفحه با کمک دانش آموزان حل می کنیم و نتیجه می گیریم که وقتی ما می توانیم از دو حرف این همه کلمه با معنی بسازیم پس از قرار گرفتن 109 عنصر با تعداد مختلف و آرایش های مختلف مولکول های مختلف زیادی به وجود می آیند که هر کدام خواص مخصوص خودش را دارا می باشد . وقتی این مولکول ها ساخته می شوند ، اگر از یک نوع اتم ساخته شده باشند به آنها عنصر می گوییم . مثلا گاز اکسیژن که ما با آن نفس می کشیم یک عنصر است و مواد دیگری مثل طلا، آهن، آلومینیوم، مس و ... عنصرند . اگر مولکول ها از چند نوع اتم ساخته شده باشند به آنها ترکیب می گویی مثلا آبی که ما می خوریم یک نوع ترکیب است چون مولکول های آن از چند نوع اتم ساخته شده اند و ماکتی که مولکول آب ساخته ایم به آنها نشان می دهیم و مواد دیگری مثل شکر، نمک، نفت ،شیشه و ... ترکیبند.
بعضی از ممکن است که از چند نوع مولکول مختلف ساخته شده باشند و تعدادی عنصر با تعدادی ترکیب با هم مخلوط شده باشند که اینگونه مواد مخلوط می گوییم . موادی مثل آب نمک ، آب شکر و.. ترکیبند . حالا ماکت های مربوط به عنصرها ، ترکیب ها و مخلوط ها را به بچه ها نشان می دهیم و از تک تک آنها می خواهیم که بیایند و به ماکت ها نگاه کنند و نام آنها را تشخیص دهند و از هر کدام مثالی بزنند.
ارزشیابی پایانی :
حال از اول درس سوالاتی را مطرح می کنیم تا دانش آموزان به آنها جواب دهند. به هر کس که جواب درست داد این امتیاز را به او می دهیم که نفر بعدی را خود انتخاب کند و از او در ارتباط با درس سوال کند.
جمع بندی :
برای جمع بندی از یکی از بچه ها می خواهیم پای تخته بیاید و آنچه را که از ابتدای جلسه گفته ایم ، با همکاری دیگر دانش آموزان بنویسد (مولکول، اتم، عنصر، ترکیب، مخلوط )
تعیین تکلیف :
برای جلسه بعد تحقیق کنید تعدادی از عناصر، ترکیب ها و مخلوط ها را به طبقه بندی بنویسید.
به نام خدا
طرح درس علوم تجربی با موضوع تبدیل حالات ماده
پایه : سوم ابتدایی تعداد دانش آموزان : 23 آموزشگاه : شهید رجایی
هدفهای کلی و جزئی درس:
1. دانش آموز تبدیل مواد به یکدیگر را بداند.
2. دانش آموز با مفهوم ذوب شدن مواد آشنا شود.
3. دانش آموز مفهوم انجماد را بداند.
4. دانش آموز با مفهوم تبخیر آشنا شود.
5. دانش آموز مایع و گاز به یکدیگر را بداند.
هدفهای رفتاری:
1. دانش آموز بتواند بدون راهنمایی دانش آموزان وبا استفاده از معلوماتی که معلم در اختیار او می گذارد ، تبدیل حالات مواد را توضیح دهد.
2. دانش آموزان در گروههای خود آزمایش های خواسته شده را انجام دهند.
3. دانش آموز بتواند برای هر یک از تبدیل حالات مواد با کمک دانش آموزان سه مثال نام ببرد.
روش تدریس :
گروهی، سخنرانی ، آزمایشی ، پرسش و پاسخ ، اکتشافی ، تلفیقی .
وسایل کمک آموزشی :
گچ ، تخته سیاه ، آب ، یخ ، بشر ، سه پایه ، چراغ الکلی ، توپ ، شمع ، کبریت ، بشقاب ،کره ، آینه
فعالیت های آغازین :
سلام و احوال پرسی ، حضور و غیاب ، بررسی وضعیت فیزیکی کلاس ، بررسی وضعیت رفتاری دانش آموزان ، بررسی لوازم آزمایش
ارزشیابی تشخیصی :
از تعدادی از دانش آموزان می خواهیم تعاریف و ویژگیهای جامد مایع و گاز را بیان کنند.
ایجاد انگیزه :
از یکی از دانش آموزان می خواهیم تا جلوی تخته بیاید و یک تکه یخ به او می دهیم ، و از دانش آموزان می خواهیم بگوید که چه چیزی در دست دوستشان است. می گویند : یخ . و بعد که یخ در دستان او آب شد از دانش آموزان می پرسیم چه اتفاقی افتاد ، پاسخ می دهند : آبها از دست او می ریزد. سپس موضوع را پایه تخته می نویسیم.
ارائه درس :
ابتدا مقداری یخ از شکلهای گوناگون داخل بشقاب ریخته و توجه دانش آموزان را جلب می کنیم به این که داخل بشقاب علاوه بر یخ آب نیز وجود دارد و به آنها می گوییم این یخ ها بر اثر گرما به آب تبدیل شده اند. و تبدیل یخ که ماده ای جامد است به آب را که ماده ای مایع است را ذوب شدن می گوییم، سپس این تبدیل و نام آن را روی تخته سیاه می نویسیم و از دانش آموزان می خواهیم آن را تکرار کنند. سپس از دانش آموزان می خواهیم چند نمونه از فرآیندهای ذوب شدن را که تا به حال دیده اند را نام ببرند.
دو لیوان همانند را که یکی آب دارد و دیگری یخ است را آماده می کنیم. لیوان آب را به دانش آموزان نشان می دهیم و می گوییم این لیوان آب دارد حال اگر این لیوان را به اندازه کافی سرد کنیم چه اتفاقی می افتد؟ دانش آموزان جواب می دهند.
به هر یک از گروههای کلاس یک شمع می دهیم . سپس آن را با ذکر نکات ایمنی روشن می کنیم و از آنها می خواهیم شمع را کج بگیرند تا پارافین مایع شمع روی کاغذ تهیه شده بریزد و از آنها می خواهیم که این عمل را با دقت مشاهده کنند و سپس با پرسش و پاسخ دو تبدیل فوق را به آنها آموزش می دهیم.
یک بشر آب را که اول ساعت مقدار آب آن را اندازه گیری کرده ایم و چند تن از دانش آموزان آن را مشاهده کرده اند بعد از حرارت دادن دوباره آن را برداشته و میزان آب آن را اندازه گیری می کنیم و با پرسش و پاسخ از دانش آموزان آنها را به این نتیجه می رسانیم که مقداری از آن آب کم شده است سپس به آنها می گوییم اگر مایعات به اندازه کافی گرم شوند به بخار تبدیل می شوند .آنگاه آینه ای را به طور مایل روی بشر قرار می دهیم و از چند نفر از دانش آموزان می خواهیم که آنرا مشاهده کنند و نتیجه آنرا به کلاس ارائه کنند. به آنها می گوییم بخار آب اگر به اندازه کافی سرد شود به مایع تبدیل می شود.
جمع بندی :
مطالب تدریس شده را که روی تخته نوشته ایم با کمک چند نفر از دانش آموزان با مثال های بیشتر کامل می کنیم.
ارزشیابی پایانی :
از دانش آموز سوالاتی می کنیم : ذوب شدن ، انجماد و تبخیر را با مثال توضیح دهد. و ....
تعیین تکلیف :
از دانش آموزان می خواهیم مشاهده کنید صفحه 45 و 51 را در خانه انجام دهند.
