مراحل پژوهش در عمل : ( قاسمی پویا 1380)

مراحل پژوهش در عمل یا چرخه پژوهش، مراحل کاملاً خطی یا پلکانی نیست. همچنان که در ویژگی های این نوع از تحقیق اشاره شده است این مراحل دوری یا حلزونی است. از این رو آن را چرخه پژوهش نیز نامیده اند. با این حال چون این روش نیز منظم و هدفمند است پس لازم است مراحلی را در این پژوهش در نظر گرفت. مراحل پژوهش در عمل عبارتند از تشخیص، اجرا و ارزیابی و عرضه به شرح:

مرحله تشخیص:

 1 مشخص کردن موضوع و عنوان پژوهش 

2 توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله

3گردآوری اطلاعاتشواهد1 

4 تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها

5 انتخاب راه جدید موقتی مرحله ارزیابی و عرضه

7گردآوری اطلاعات شواهد2

8 ارزش یابی تأثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن               

9 تجدیدنظر و دادن گزارش نهایی یا اطلاع رسانی

*مشخص کردن موضوع و عنوان پژوهش: نخستین گام در هر پژوهش، تعیین موضوع یا زمینه تحقیق  است.

آیا موضوع مورد توجه وی با شغل اش ارتباط دارد؟

آیا موضوع قابل بررسی و تحقیق است؟

توصیه ها:

ویژگی هایی که موضوع تحقیق می بایست داشته باشد:

* مورد علاقه شما باشد

* پژوهش پذیر باشد

* دارای اهمیت باشد

* در توان پژوهشگر باشد

* منابع اطلاعاتی کافی در اختیار باشد

* توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله

پژوهش در عمل درباره وضعیتی است که در آن قرار داریم، یعنی: اینجا و اکنون. بنابراین لازم است پژوهشگر برای مشخص کردن مسئله مورد نظر خود که به دنبال بهبود و اصلاح آن است و ضعیت منفی را به روشنی توصیف کند تا تصویر مشخصی از آن چه در حال حاضر در محیط کار و مسئله آفرین وی می گذرد.

نمونه ای از پرسش های پژوهش در عمل :

 چگونه می توانم در مدرسه به تفاوت های فردی کودکان توجه کنیم؟

 چرا برخی از کارکنان همیشه دیر در سرکار حاضر می شوند؟ برای تغییر این وضع چه می توانم بکنم؟

 چگونه می توانم والدین کودکان را به مشارکت بیشتر در امور مدرسه تشویق کنم؟

 از کجا و چگونه به مشکل خود پی می بریم؟

معمولاً مسائل کاری افراد به صورت های گوناگون، خود را نشان می دهند. برای مثال به عنوان معلم پژوهنده می توانیم از طریق منابع زیر به مشکلات و مسائل خود پی ببریم:

1 احساس ما به عنوان یک معلم، ممکن است احساس کنیم کارها خوب پیش نمی رود.

2 اسناد و مدارک آموزشی: نمرات امتحانی شاگردان

3واکنش ها و اظهارات والدین دانش آموزان

4 واکنش های شاگردان

5 واکنش مدیر و همکاران

6 واکنش اداره

7 پژوهش های دیگران

8 اسناد و مدارک علمی

توصیه ها:

* هر چه مسئله دقیق و روشن و ملموس تر باشد، پژوهش درباره آن آسان تر خواهد بود.

* در میان گذاشتن موضوع با همکاران و افراد منتقد و استفاده از نظرات منطقی آنان. 

* موضوع و مسئله تحقیق باید مطلبی باشد که واقعاً پاسخ آن از پیش معلوم نباشد.    

* درباره مسئله مورد نظر و اهمیت و هدف آن توضیح دهید تا ارزش کار برای دیگران کاملاً مشخص شود.

بازی های به برانگیزانه :

در این نوع بازی ها درک و حس کردن آگاهانه ویژگی های جسمانی خود، کمک می کند تا نیرو های متمرکز، خلاق اجتماعی، توان شکوفایی بیابند. «به برانگیزی» یک روش پرورش شخصیت است و زمینه تقویت خود آگاهی و روند خودشناسی کودک را فراهم می کند. چنانچه مفهوم «به برانگیزی» را توصیف حالتی بدانیم، گویی توصیف چگونگی برانگیختگی مدنظر است، برانگیختگی سنجیده و در بهترین وجه ممکن، جسم و روح و حتی احساسات را با استراحت و اختلال زدایی به تعادل می رساند، و جسم و روح برای درک و کارکردی بزرگ، توانا می شوند.

به برانگیزی، دارویی سودمند است که کودک زیر فشار، آشفته و همچنین گوشه گیر، وحشت زده و بی انگیزه را دوباره به برانگیختگی خوشایندی رهنمون کند. تمرین های پیشنهاد شده در این بخش جزء روش های به برانگیزی نابی که مربیان ویژه و آموزش دیده آنها را به کار می گیرند، نمی باشد. اینکه هر مربی بتواند بدون تفکر، در کار روزانه خود تأثیر گذار باشد، یک به برانگیزی مبتنی بر عمل است. انجام منظم و مرتب تمرین های به برانگیزی، به تساوی برانگیختگی در کودکان را می شوند. از این رو، توانایی احساسی آنها را بهبود می بخشد.

بازی نوار لاستیکی :

هدف: احساس تک تک اعضای بدن از راه فعالیت شدید و هدفمند با استراحتی هدف دار، برطرف کردن گرفتگی عضلات.

شیوه اجرا: بچه ها با پاهای کاملا باز می ایستند و کف پاهای آنها در تماس مستقیم با کف زمین است. سپس بر روی بدن خود متمرکز می کنند در جهات مختلف خم شده و خود را می کشند. برای این کار، البته با توجه به راهنمایی های بزرگتر ها، تک تک اعضای بدن نظیر؛ بازوها، انگشتها، پاها، زانو ها، و در نهایت تمام بدن را می کشند. در طول بازی، بدن باید همواره شل باشد.

با زی بزرگ راه :

هدف: تماس با توپ را حفظ کردن؛ آشنایی با حد و مرز بدن خود با حساس کردن پوست به متحرک های بیرونی.

شیوه اجرا :بچه ها یک توپ تنیس را بین کف یک دست و بدن کودک قرار می دهیم و از کودک می خواهیم با کف همان یک دست و در حالتی که توپ با بدن در حال تماس است، توپ را روی تمام سطح بدن راه ببرد و اگر توپ به زمین افتاد بازی کننده می سوزد و باید دانش آموز دیگری این کار را انجام بدهد. البته اگر توپ به اندازه کافی داشته باشیم دانش آموزان را به چند گروه تقسیم می کنیم و به هر گروه یک توپ می دهیم و از آنها می خواهیم با رعایت قانون بازی به صورت گروهی بازی کنند.

بازی یکی بودن با .... :

هدف: احساس آگاهانه، برخوردی آگاهانه با تک تک اعضای بدن و عضلات، برطرف کردن گرفتگی عضلات، تمرکز بر روی تنفس.

شیوه اجرا : بچه ها بر روی یک زیر انداز دراز می کشند و توجه خود را بر روی اعضای جداگانه ای که نام برده می شوند معطوف می کنند ( شانه ها، دست ها و ... ). اکنون این اعضا با فشار دادن عضو مربوط به زیر انداز بیشتر احساس می شوند و این فشار به گونه ای است که گویی عضو نام برده شده با زیر انداز یکی است.

روش های پیشنهادی : تمرکز بر روی تک تک اعضا صورت می گیرد و این اعضا آگاهانه کشیده و سپس شل می شوند. نفس، در هنگام کشیدن نگه داشته می شود و در هنگام استراحت، دوباره رها می گردد.

بازی ماساژ سر :

هدف: شل کردن عضلات، شناخت بدن خود ( جاهای نرم و سخت )، خودشناسی، رهایی از ترس ناشی از تماس با دیگران .

شیوه اجرا : بچه ها روی یک زیر انداز می نشینند و با یک یا دو دست مشت کرده، به بدن خود ضربه می زنند.

بازی راه رفتن سوسکی :

هدف : شل کردن عضلات، شناخت تحرک پذیری خود

شیوه اجرا : بچه ها به پشت دراز می کشند و دست و پای خود را تکان داده و بازو و زانوها را آزادانه در هوا حرکت می دهند. پس از یک جنب و جوش شدید راحت به پشت دراز می کشند و استراحت می کنند.

بازی ساعت پاندولی:

هدف : خود را حس کردن؛ تمدد اعصاب با تحرک

شیوه اجرا : بچه ها با پاهای باز محکم روی زمین می ایستند و در حالی که بالا تنه خود را راست نگه داشته اند، اکنون خیلی آهسته تا جایی که می توانند بالا تنه خود را مانند پاندول به جلو و عقب حرکت می دهند. زمانی که ریتم پاندول را شناختید، چشم ها را ببندید و با بدنی شل و رها به حرکت پاندولی خود ادامه دهید پس از مدتی، به آرامی حرکت خود را متوقف کنید. مدت کوتاهی در همین حالت بایستید. آن چه را در بدنشان رخ می دهد حس کنند.

بازی حس کردن دست ها :

هدف : احساس آگاهانه بدن خود؛ آموزش حس لامسه، با تمرین توانایی تمرکز و توانایی خود برای انجام دادن کارهای غیر معمولی.

شیوه اجرا : بچه ها نشسته یا می ایستند و کف دست ها را بدون فشار بر روی هم می گذارند. چشمها را می بندند و تک تک انگشتان و دست را آگاهانه و با دقت حس می کنند. در همین حالت باقی مانده و آن چه را روی می دهد، با دقت احساس می کنند. آنها به چیزهایی که به آرامی در حال رخ دادن است، توجه می کنند ( ظهور گرما و واکنش های دیگر). این احساس تا زمانی که تحمل آن را داشته باشند، برای آنها قابل درک است.

بازی تماس با اشیا :

هدف : تقویت حس جنبشی – لامسه ای، با تمرکز به آرامش رسیدن در مرکز دایره اشیای چندی مانند: توپ تنیس، جارو، کتاب، سنگ، چوب و ... گذاشته می شود.

شیوه اجرا : هر یک از بچه ها بر روی اشیای مرکز دایره تمرکز می کند، چشم ها را می بندند، یکی از اشیا را بر میدارند و با انگشتان ، آن را دقیقا لمس می کنند. شکل اندازه و چگونگی آن، آگاهانه درک می شود. اشیا را می توان چندین بار عوض کرد.

روش های پیشنهادی : اشیا را می توان با پا یا کمر نیز لمس کرد.

ارزشیابی در پایان هر درس = 40 درصد راندمان بیشتر
شاید در همین سال تحصیلی 78-88 در 20 کلاس کاملا متفاوت و 8 مدرسه کاملا متفاوت تر، از شاهد گرفته تا مدارس چند پایه، در حاشیه شهر حضور یافته ام و نکات قوت و ضعف زیادی در تدریس همکاران فرهنگی مشاهده کرده ام.
یکی از مهمترین ضعف های موجود در کار معلمان این بود که در پایان هر جلسه از آنچه درس داده بودند ارزشیابی، جمع بندی و نتیجه گیری به عمل نمی آوردند و در نتیجه مشخص نمی شد که دانش آموزان کدام قسمت را یاد نگرفته اند. هر دانش آموز با سیل عظیمی از مطالبی که یاد نگرفته بود (و معلم هم متوجه این امر نشده بود.) از کلاس خارج می شد و بعد هم در امتحانات پایان ترم با یک نمره تک رقمی باعث سرافکندگی افراد زیادی می از جمله معلم می شد.
اگر هر معلم در پایان هر درس که تدریس می کند، سوالاتی از درس تدریس شده، بپرسد ( البته باید سوالات به گونه ای باشد که در حیطه های بالاتر مثل کاربرد ، ترکیب؛ تجزیه و تحلیل و قضاوت و ارزشیابی باشد. ) و دانش آموزان جواب دهند دو ثمره و فایده شمرده خواهد شد : اول این که مطالب تدریس شده در ذهن دانش آموز طبقه بندی می شود و به راحتی یادآوری شده و دوم این که اگر دانش آموزان نتوانند به یک سوال پاسخ دهند، معلم متوجه ضعف آنها می شود و بدون هیچ گونه تهدید، مطلب را دوباره برای آنها باز می کندو با توضیحات بیشتر و استفاده از راههای مختلف مطلب را در ذهن دانش آموز نهادینه می کند.
بله؛ ما می توانیم فقط با یک ارزشیابی ساده در آخر هر جلسه درس میزان راندمان کلاس خود را بدون هیچ گونه اغراق به اندازه 40 درصد افزایش دهیم و شاهد شکوفایی استعداد دانش آموزان و نمرات درخشان آنها در پایان ترم باشیم.

 دانش آموز را آینده نگر تربیت کنیم.............

یکی از مسائل مهمی که باید در تربیت دانش آموز منظور شود ، مسئله آینده نگری است. در تعریف آینده نگری باید گفت: آینده نگری حالتی است که در دانش آموز به عاقبت هر کارش فکر کند، وقتی مطلبی را یاد می گیرد به دنبال کاربردی از آن در جهان خارج و آینده خود باشد و این که همیشه در یاد روز قیامت و حسابرسی آن روز باشد.

برای تربیت دانش آموز آینده نگر، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود :

     1. خود معلم نمونه ای از آینده نگری باشد و در اعمالش این خصیصه را نشان دهد.

     2. با تدریس هر درس از دانش آموز بخواهید فکر کند که این درس به چه کارش خواهد آمد.

     3. از دانش آموز بخواهیم به کارهایی که انجام می دهد فکر کند.

     4. از دانش آموز بخواهیم همیشه به فکر قیامت و روز حساب باشد...........

فواید آینده نگری را می توان به این شرح بیان کرد :

1.    دانش آموز به عاقبت کارهایش فکر می کند و کمتر دچار اشتباه و لغزش می شود.

2.    دانش آموز به طور خلاقانه در مورد آینده خود و کاربرد دانشش در آینده فکر می کند.

3.    رفتار دانش آموز سنجیده و مثبت می شود.

4.    دانش آموز در درس های خود پیشرفت خواهد کرد.

با آینده نگر بار آوردن دانش آموز به پیشرفت آنها و کشور عزیزمان ایران کمک کنیم.

همه دانش آموزان نسبت به تبعیضی که ممکن است در حق آنها روا داشته شود واکنش نشان میدهند«در دل کوچکشان صدها بار مراسم اعدام و خاک سپاری ما را با سایر متعلقات به جای می آورند. نه من هنوز جوونم!» آنها و عبدا اصلا نمی خواهند که به فرد یا افرادی در کلاس توجه بیشتری نشان داده شود، و اگر این اتفاق بیفتد و ادامه پیدا کند باعث ایجاد حس سرخوردگی، حسادت و نفرت در دانش آموزان می شود.

با توجه به این موارد ما معلمان باید با دقت بیشتری رفتارمان را نسبت به دانش آموزان تنظیم کنیم و به همه آنها توجه یکسانی نشان دهیم و در هیچ مورد بین آنها تبعیض قائل نشویم. «ولی این خیلی سخته ؟ یه کم تلاش کن ! من می دونم تو میتونی!!»

موارد زیادی پیش می آید که چون یک دانش آموز دارای نقص عضو است یا از لحاظ ظاهری زیاد دل چسب نیست معلم بدون هیچ تحقیقی او را یک آدم بدرد نخور حساب می کند که هوش کمی دارد تلقی می کند و در نتیجه به او توجه کمتری نشان می دهد، در حالی که ممکن است این شخص از برخوردار باشد (نمونه های زیادی در این مورد وجود دارد.)

           بعضی از ما معلمان دلمان می خواهد که دانش آموزان بدون هیچ قید و شرطی، حرف ها و اوامر مان را اجرا کنند. از دانش آموزان انتظار داریم وقتی به آنها فعالیتی واگذار می کنیم همان طوری آن را انجام دهند که ما دلمان می خواهد و غافل از این که با این کارمان فکر دانش آموز محدود می شود و خلاقیت در وجود کودک می میرد و مشکلات زیاد روانی که ممکن است باعث ترک تحصیل او شود به وجود می آید.«ای بابا آدم با بچه خودشم این کارو نمی کنه»

آیا واقعاً وظیفه ما معلمان، کشتن استعدادها و خلاقیت دانش آموزان است ؟

پس چرا این همه سختگیری نسبت به آنها نشان می دهیم ، چرا آنها را تنبیه می کنیم ، چرا اگر در جلسات اول متوجه شویم یک دانش آموز ضعیف است او را داخل آدم حساب نمی کنیم و با این کار اعتماد به نفسش را از بین می بریم و باعث هزاران مشکل ................

نظر شما در این باره چیست ؟ نظرتان را در قسمت «نظر بدهید» درج کنید.