اساسى ترین اهداف تربیتى در رهنمودهاى امام راحل (س )
تردیدى نیست که تعلیم و تربیت ، حقیقتى است مهم و گرانبها لکن مهمتر و گرانبهاتر از آن مساءله تعیین اهداف اساسى آن است که در این رابطه با توجه به دیدگاههاى فلسفى ،انسان شناسى ،اخلاقى ،عرفانى و اندیشه هاى تربیتى امام راحل - سلام الله علیه - هدفهاى خاصى براى تربیت انسان مورد توجه قرار گرفته اند؛اهدافى که برخى جنبه مقدمیت براى برخى دیگر و در مجموع زمینه ساز تحقق و حصول (هدف نهایى تعلیم و تربیت اسلامى )مى باشند در این رهگذر به ذکر برخى از اهداف اساسى تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش اسلامى بر اساس رهنمودهاى آن حضرت مى پردازیم
1- رشد و تعالى معنویت اخلاقى 
امام راحل - سلام الله الله علیه - در جلوه هاى مختلف پیرامون این هدف به تحقق و ارزیابى پرداخته و رهنمودهاى لازم را ارائه داده است از جمله :
الف - تقویت عشق و رشد فطرت توحیدى 
امام راحل - سلام الله علیه - همواره خاطرنشان مى کرد که عشق به او انگیزه است چراغ راه است ، نور هدایت است (العلم نور یفدفه الله فى قلب من یشاء ) و براى دستیابى بدان تا تهذیب ،تطهیر و تزکیه لازم است
انبیا،بشر را از ظلمات به سوى نور هدایت مى کنند خدا خواهى نور است و یک مرتبه از کمال است
 امام - سلام الله علیه - همیشه در رابطه با مساءله فطرت تو عوامل شکوفایى یا سرکوبى آن مى فرمود:اگر هواهاى نفسانى بگذارد انسان بر حسب فطرت خود الهى است لکن این توجه به دنیا که توجه ثانوى مى باشد ،از تجلى آن مى کاهد. انسان از اول با فطرت الهى به دنیا مى آید: (کل مولود یولد على الفطرة ) ،این فطرت همان فطرت انسانیت است فطرت اسلام و فطرت توحید است این فطرت در پرتو عوامل تربیت ،شکوفا و یا سرکوب . این فطرت در همه حتى در کافر وجود دارد . ( فطرة الله التى فطر اللناس علیها) .
انسان در پى کمال مطلق است ، بشر، خداجوست لکن اغوجات نمى گذارند تو فطرتها را خاموش مى کنند آدمى با ملکیات ملکى است و با ملکوتیان ملکوتى و با جبروتیان جبروتى  در پرتو تربیت اسلامى ، روحیه عبودیت و بندگى در پیشگاه خدا تقویت گشته و با هر گونه تمرد، سرکشى و نافرمانى در برابر حق مبارزه مى شود و هدف اصلى رسالت انبیا همین است .
مساءله عبودیت و بندگى ،به قدرى مهم است که از برترین افتخارات پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله ) به شمار آمده است . (فان العبودیة من اعظم افتخارات النبى (صلى الله علیه و آله )
بر این اساس ،سید بن طاووس ، روز بلوغ روز تکلیف خود را جشن گرفت .
ب - تهذیب و تطهیر نفس 
از راه معنویت ،استقلال و آزادى و دستیابى به مال تامین مى شود (و) مشکلات مادى در مقابل معنویات نمى تواند عرض اندام کند
معلمین این مدرسه ،انبیا اولیا و در واقع پروردگار متعال است . (خدا انبیا را مبعوث داشت تا تربیت کنند بشر را ).
اسلام مسائل مادى را در راستاى خدمت به امور معنوى ،مورد توجه قرار مى دهد  توجه اسلام به مادیت یک توجه تبعى است اسلام معنویات را میزان (زیر بنا) قرار داده است تمام مفسد از خودخواهى و توجه به خود نشاءت مى گیرد بر این اساس تهذیب و پرداختن به ورع و تقوا ضرورى است  امام (س ) همواره خاطر نشان مى کرد که :
(گمان نکنید که تصفیه شدن یک امرى است آسان اگر محال نباشد،مشکل هست ).
(انبیا ) براى راهنمایى انسان به یک مقام بالاتر آمده اند است و قرآن ، کتاب آدم سازى است .
اساس دعوت انبیا این است که انسان بالقوه را تبدیل به انسان بالفعل نمای اسلام براى تربیت انسان آمده است  و علم انبیا علم آدم سازى است  مکتبهاى الهى مى خواهند انسان را به گونه اى تربیت کنند که همه در کنار هم آسوده و آرام باشند  تردیدى نیست که صراط مستقیم (انسانیت و معراج بزرگ الهى )پس از((هجرت )از بیت مظلم نفس  صورت مى پذیرد بر این اساس  (تهذیب )در راءس همه امور است و جهاد اکبر مى باشد  زیرا از این راه است که مى توان به (حضور ) ،بار یافت .
آرى مبارزه با رذایل و تقویت و رشد فضایل (تطهیر و تهذیب باطن )که همان مصدق اکمل جهاد اکبر است ،برترین راه دستیابى به (مقصود )است .
اگر انسان به خود واگذار شود از همه حیوانات بدتر (خطرناکتر) و از تمام شیاطن ،شیطان تر است
منظور همه انبیا و همه کتب آسمانى ،شکستن بتها و بیرون آوردن انسان از بتخانه هاست . انسان حیوان نیست که معیار انحطاط و اعتلاى او شکم باشد او انسان است و باید به مقام انسانیت دست یابد  و عظمت او به اخلاق ، کردار و رفتار او بستگى دارد.
اگر قلب آدمى منور شود هه اعضاى او نورانى مى شود
سعادت آدمى به داشتن دست و پا و سال نیست و سعادت امرى است مربوط به قلب و روح انسان  ولى رهبران فکرى فعلى جهان ،مى خواهند بشرى را نظیر یک کارخانه بزرگ صنعتى ،اداره کنند، در حالى که جامعه از انسانها تشکیل یافته و انسان داراى بعد معنوى و روح عرفانى است . تنها امتیاز فردى نسبت به فرد دیگر،تقوا،طهارت و پاکى از انحرافهاست .
کوشش کنید معنویت را تقویت کنید و در پرتو معنویت ،استقلال و آزادى شما حفظ مى شود و به کمال مى رسد.
مساءله اصلى ، مهیا ساختن زمینه سعادتمندى (تربیت انسانهاى سعادتمند) است . و دانش و علمى که سعادت بویژه سعادت اخروى را تاءمین مى کند،(علم نافع ) خوانده مى شود.
معارف الهى ،علم تهذیب نفس و سلوک الى الله ،علم آداب و عبودیت و بندگى مربوط به ساختار این نوشته اند  امام همواره به سعادت دنیوى و اخروى و به سعادت ابدى و کامل مى اندیشد
2- تقویت و پرورش قواى فکرى 
دومین هدف اساسى آموزش و پرورش یا تعلیم و تربیت اسلامى ،تقویت نفس و پرورش قواى فکر انسان است مراد از نفس همان حقیقتى است که در برابر بعد جسمى و قواى جسمانى قرار دارد؛ زیرا وجود انسان مرکب است از جسم و عنصرها مادى و نفس غیر ملکوتى . و هنگامى که نفس بساط خود را در عالم ملک (جهان خاکى ) و توجه به بدن ، جمع (برچیده ) مى کند و به عالم و جهان تجرد شد اشداد مى یابد و قویتر مى شود انسان یک موجود عجیب و غریبى است که تا آخر عمر نمى تواند خود را بشناسد انسان به معنى واقعى کلمه را،جز خدا کسى نمى شناسد ملائکه از شناسایى او عاجز مانده بودند،لذا اعتراض کرده بودند.
انسان در آغاز،حیوان بالفعل و انسان بالقوه است  که در پرتو تربیت ،تولد ( ثانویه ) مى یابد و به فعلیت مى رسد  همه گونه استعداد و قابلیتهاى فردى و اجتماعى در پرتو تربیت صورت مى پذیرد.
امام (س ) در جهت پرورش قواى فکرى خاطرنشان مى کرد که : تفکر کنید (تفکر ساعة خیر من عبادة سبعین سنة )
امام - سلام الله علیه - در این راستا به نجات از ظلمها و رهایى از جهل و تاریکى ها مى اندیشید و مى فرمود.
محقق داماد(میر داماد) از استاد خود نقل مى کند که مى گفت :(حکیم )کسى است که بدن وى براى روح او همچون لباسى باشد که هر گاه اراده کند آن را رها سازد.
(سخن این حکیم گویاى این واقعیت است که (نفس )نه تنها غیر از بدن است بلکه اصلا جسمانى نیست و هر چه بدن رو به ضعف رود،قواى فکرى او تقویت مى گردد).
انسان بالنسبه به سایر مخلوقات موجودى استثنایى است
ویژگیهاى مخصوص به خود دارد شئون مختلف گوناگون است که تربیت باید آنها را شناسایى کرده و رشد دهد.
3- تقویت روحیه شهادت طلبى 
دستیابى به روحیه گرانبهاى ایثار و شهادت طلبى ،یکى از دیگر از اهداف اساسى تربیتى است و در پرتو این روحیه است که آدمى در اتکال هر گونه مشکلات فردى و اجتماعى ایستادگى مى کند. ((ما) به اتکال به آن مبداء از مردن نمى ترسیم ).
4- نوع دوستى و حمایت از مستضعفان 
( خوشحالى من روزى است که به زاغه نشینان عنایت شود ).
امام همواره به خدمتگزارى ملت خصوصا به مستضعفان توصیه مى کرد . کارگزاران نظام در تاءمین رفاه طبقات محروم ،کوشا باشند. امام فرمود:
(عید ما روزى است که مستضعفان به تربیت صحیح اسلامى دست یابند ).
بزرگترین جهاد معنوى ، خدمت به خلق است . خدمت به انسان محروم و این است که براى انسان جاودانه مى ماند . و البته در صورتى که این خدمت ،فقط به خاطر خدا باشد.
5- پرورش انسانهاى مورد نیاز جامعه 
یکى از دیگر از اهداف تربیت ،تربیت انسانهاى کار آمد و صالح ،جهت تفنین و تصدى امور اجرایى جامعه است که قوانین خوب ،مجریان خوب مى طلبد  لذا،بر افراد واجد شرایط،پذیرفتن ،مسوولیت ضرورى است که عدم حضور و مسامه ، در راءس گناهان کبیره است .
امام تاءکید داشت که تمام افراد جامعه ،براى حکومت و به دوش کشیدن بار سنگینى مسؤ لیت ،خوب تربیت شوند.
و همچنین مى فرمود: مراکز علوم دینى ،باید عالمان صالح تربیت کنند تا تفکر اسلامى ناب را در جامعه تحکیم بخشد.
احکام اخلاقى اسلام نیز ،سیاسى است . همین که در قرآن است که مؤ منین برادرند ،یک حکم اخلاقى است و در همین حال ،یک حکم اجتماعى و سیاسى نیز هست .
اسلام از کشورگشایى مى خواهد که (الله )را در همه عالم نمایش بدهد تربیت الوهیت بکند در همه عالم و تربیت انسانى بکند انسان را برساند به آنجایى که (در وهم تو ناید آن شود )
6- تشکیل حکومت اسلامى 
امام (س ) تاءکید داشت که :ما موظفیم براى تشکیل حکومت اسلامى تلاش کنیم و از اجراى قوانین مخالف با شرع مطهر جلوگیرى کنیم  و غیر از قانون مخالف چیزى نباید حکومت کند  زیرا سعادت دنیا و آخرت در اسلام است  و مسلمین مى توانند تحت لواى اسلام بالاترین قدرت را در دنیا بدست آوردند.
7- استقلال طلبى 
استقلال در برابر اجانب و دستیابى به خود کفایى ،یکى از اهداف اساسى است  ما باید وابسته نباشیم ، خودمان براى خودمان کار کنیم .
عوامل و موجبات دستیابى به استقلال
الف - تکامل معنوى و تقویت اعتماد به نفس :
حفظ استقلال آزادى و دستیابى به کمال در پرتو معنویت میسر است .
و اسلام مى خواهد استقلال محفوظ بماند و با توجه به دنیا،(منهاى معنویت ) حفظ استقلال ممکن نیست . محکم و استوار روى پاى خود بایستد و لازمه آن قبل از هر چیز ،پیشرفت در انسانیت است .
ب - احساس نیاز 
استقلال و آزادى کشور اگر بخواهد حفظ شود باید مردم احساس نیاز بدان کنند.
ج - استقلال فکرى 
تا انسان استقلال فکرى نداشته باشد نمى تواند یک فرد مفید باشد. اگر ما از نظر فکرى مستقل شویم هیچ قدرتى نمى تواند به ما ضربه بزند.
د - احساس شخصیت : 
اگر مى خواهیم وابسته نباشیم باید باور کنیم که خودمان شخصیت داریم . تا خودمان را پیدا نکنیم ،نمى توانیم مستقل بشویم . تا خودمان را پیدا نکنیم ، نمى توانیم مستقل بشویم .
منطق ما منطق اسلام است منطق اسلام این است که سلطه غیر بر شما نباشد شما تحت سلطه غیر باشد نباید تحت سلطه غیر باشید نباید تحت سلطه اجنبى باشیم . باید همه چیز از خودمان نباشد و در آداب و رسوم خودمان را از غرب جدا کنیم  و از همان بچه ها شروع کنیم و تنها مقصدمان تحول انسان غربى به انسانى اسلامى باشد.
عامل بسط استقلال
حکومت اسلامى ، جمهورى اسلامى ، عدل اسلامى را مستقر کنید. با عدل اسلامى ، همه و همه در آزادى و استقلال و رفاه خواهند بود.
8 - پیشرفت تمدن و مبارزه با تمدن صادراتى (تجد)
یکى از اهداف مهم تربیت بشر، کمک و دخالت در پیشرفت تمدن است .
امام - سلام الله علیه - همواره خاطر نشان مى کرد که : ما با تمدن مخالف نیستیم ، با تمدن صادراتى مخالفیم . آنها به اسم تمدن بزرگ ، تمام مظاهر تمدن را از بین بردند. غارت کشور بزرگ ما، سوغات تمدن بزرگ است . اگر مراد از مظاهر تمدن ، نوآورى ها، اختراعات ، ابتکارات و صنعتها باشد، نه تنها اسلام بلکه هیچ مذهب توحیدى با آن اسلام بلکه هیچ مذهب توحیدى با آن مخالف نیست ،ولى تمدن و تجددى که بعضى از روشنفکران حرفه اى از آن سخن مى گویند عبارت است از آزادى در منکرات ، حتى همنجس گرایى که تمام ادیان آسمانى و دانشمندان عقلا با با مخالف اند.
9- فراهم آوردن زمینه ساز ظهور 
از اهداف دیگر تربیت اسلامى ،پرورش نسلى مهیا و منتظر در جهت تحقق آرمان امام زمان (عج ) و آمادگى حمایت از او بویژه در صورت ظهور است .
امام - سلام الله علیه - در پیامى به مناسبت پانزده خرداد مى نویسد:
دور نماى صدور انقلاب اسلامى در جهان مستضعفان امید بخش آتیه روشن است و وعده خداوند تعالى را نزدیک و نزدیک تر مى نماید.گویى جهان مهیا مى شود براى اطلاع آفتاب و لایت از افق مکه معظمه و کعبه آمال محرومان و حکومت مستضعفان . و باید همت ،تلاش تعبد تقوا، اجراى امر به معروف و نهى از منکر، دعوت جهان به پیراستگى و تاسیس حکومت عدل مردم را تربیت کنیم تا زمینه ظهور آن منجى بزرگ فراهم گردد. امام همواره این چنین به مناجات بر مى خاست که : خداوند! انقلاب اسلامى ما را به انقلاب مصلح ،متصل فرما.
10- اخوت و برادرى (وحدت و اتحاد) 
امام به وحدت بیش از سایر مسائل مى اندیشید وحدت و انسجام خارجى ) امام وحدت و انسجام داخلى را یک امر ضرورى مى دانست  لذا هشدار مى داد که :بیدار باشید! اگر اختلاف پیدا شود،اسارتها عود مى کند
امام - سلام الله علیه - همواره رهنمود مى داد که روزى که احساس کردید که محبت و برادرى میان شما و سایر اقشار خدمتگزار زیادتر مى شود، بدانید که ایمانتان زیادتر گردیده است .
از موارد مهم اخلاق اسلامى ،قضیه تفرقه نداشتن و مجتمع بودن است . تا تجمع نشوید تا دستشان را به هم ندهید،تا اخوت اسلامى را حفظ نکنید نمى توانید در مقابل این قدرتها بایستید.
وقتى مى توانیم در برابر همه دنیا بایستیم که نه به طرف -(مغضول علیهم ) برویم و نه به طرف ( ضالین ).
به طرف مستقیم عمل کنیم ید واحده باشیم ،همه یکصد!یک حلقوم و با هم مجتمع باشیم .
بین خودتان برادر باشید، حفظ این برادرى را با حفظ برادرى به اینجا رسیدید و با حفظ برادرى باید جلو بروید. علما در مساجد، مردم را دعوت به وحدت و اتحاد میان انسانها مى اندیشید و به ایجاد انسجام میان همه اقشار مردم تلاش مى کرد، او به وحدت اعم از:
الف - وحدت و اتحاد داخلى ( درون مرزى )
ب - وحدت و اتحاد خارجى (برون مرزى )،اهمیت مى داد
وحدت و انسجام مورد نظر امام - سلام الله علیه - را مى توان در موارد زیر خلاصه کرد: 1- وحدت و انسجام میان همه اقشار کشور.
2- وحدت و انسجام میان همه کشورهاى اسلامى بلکه که مسلمین جهان (وحدت بین المللى اسلامى )
او مى فرمود:جامعه اسلامى از هر نژاد و ملیتى ،باید ابراهیمى شود تا به خیل امت محمد (صلى الله علیه و آله ) بپیوندد و یکى گردد و ید واحده شود
امام مى فرمود: جامعه اسلامى از هر نژاد و ملیتى باید ابراهیمى شود تا به خیل امت محمد (صلى الله علیه و آله ) بپیوندد و یکى گردد و ید واحده شود. امام سلام الله علیه - آرزومند بود تا یک دولت اسلامى (در جهان ) با جمهوریهاى مستقل تشکیل شود. امام به تشکیل بسیج جهانى مسلمین مى اندیشد او در یکى از هشدار هایش مى فرمود:راستى اگر بسیج جهانى تشکیل شده بود کسى جراءت این همه جسارت و شرارت را به فرزندان معنوى رسول الله (صلى الله علیه و آله ) داشت ؟
3- وحدت وانسجام همه مستضعفان جهان (وحدت بین المللى مستضعفین ) امام - سلام الله علیه - همواره به مستضعفان توجه ویژه اى داشت و مى فرمود:مستضعفان جهان از مردم هر مرام و مسلکى باشند،حزبى تشکیل دهند،(حزب مستضعفین )
امام - سلام الله علیه - این حزب را ( حزب جهانى ) لقب داده  و مى فرمود:مستضعفین در طول تاریخ به حمایت و کمک انبیا شتافتند.
4- وحدت و انسجام میان همه انسانها (وحدت بین المللى انسانها).
امام - سلام الله علیه - همواره به یاران و به همگان خاطر نشان کرده مى فرمود: شما آقایان که مردم را هدایت مى کنید،همه را به وحدت کلمه دعوت کنید. خداى تبارک و تعالى امر فرموده است که ( واعتصموا بحبل الله ) اجتماع کنید، لکن اجتماع با تشبث به حبل الله هر اجتماعى مطلوب نیست (و اعتصموا بحبل الله ) مطلوب است .
(اقرء بسم ربک ) اسم رب همان ریسمانى است که همه باید به آن اعتصام کنیم .
مردم را دعوت کنید به وحدت کنید و به اینکه گروه گروه نشوند.